💚ایران مطلب 💚 خانواده و زندگی💚زناشویی- آشپزی و تغذیه- کودکان و والدین- آرایش و زیبایی- روانشناسی- اسرار خانه داری- رازهای موفقیت- دنیای مد- دکوراسیون- هنر در خانه- روابط عاطفی

در زندگی همه ما ممکن است حوادثی ناگوار و خارج از کنترل اتفاق بیافتند که ما را وحشت زده و درمانده نمایند و یا احساس نماییم که مغلوب شده ایم. ما ممکن است دچار حادثه رانندگی‌ شویم، قربانی یک تجاوز و یا شاهد یک حادثه دردناک باشیم. بعضی از‌ افراد مانند آتش نشان ها، پلیس و پرسنل آمبولانس مجبورند بیشتر با این حوادث روبرو گردیده و شاهد صحنه های دلخراش مرگ یا آسیب شدید به دیگران باشند. با این وجود بیشتر مردم می توانند با چنین حوادثی بدون هیچ کمکی‌ کنار بیایند. اما اگر واکنش جسمی و روانی‌ افراد به اتفاقات و تجربیات تلخ برای ماهها یا سالها ادامه یابد، به آن «اختلال استرسی پس از حادثه» (Post-traumatic Stress Disorder) یا به اختصار PTSD گفته می شود.

PTSD یک عکس العمل جسمی – روانی به یک حادثه ناگوار است. PTSD می تواند بلافاصله پس از آن حادثه و یا با تاخیری چند هفته ای تا چند ماهه آغاز گردد، اما معمولا در طی شش ماه پس از حادثه اتفاق می افتد. در حوادث ناگوار معمولا امنیت یا جان فرد و یا اطرافیانش مورد تهدید قرار می‌ گیرند. تصادفات شدید جاده ای، بلایای طبیعی مانند طوفان و زلزله، مصیبت های ساخته دست بشرمانند جنگ، به گروگان گرفته شدن، زندانی شدن و تجربه حملات تروریستی، انواع تجاوز (حمله فیزیکی، تجاوز و آزار جنسی‌، سوء استفاده به طرق مختلف، دزدی، زورگیری و تهدید جانی) و همچنین تشخیص بیماری ناعلاج برای یک فرد همگی میتوانند باعث PTSD شوند. گاهی حتی حوادث غیر مستقیم مانند شنیدن اخبارغیرمنتظره برای اطرافیان و یا مرگ ناگهانی و یا دلخراش نزدیکان می توانند آغازگر PTSD باشند.

بخشی از نشانه‌های PTSD، در حقیقت یک واکنش طبیعی به یک حادثه ناگوار می باشند که طی آن‌ بسیاری از افراد احساس رنج عمیق، افسردگی، اضطراب شدید، احساس گناه و یا عصبانیت می کنند. فراتر از این واکنش های قابل درک، سه نوع ویژگی‌ مشخص دیگر هم در PTSD وجود دارند:

از ویژگیهای PTSD، یادآوری و تجسم مداوم همه یا بخشی از حادثه ناگوار در جلوی چشم فرد است که می تواند در زمان بیداری و یا به صورت کابوس در هنگام خواب اتفاق بیافتد. این تجربه آزاردهنده می تواند چنان واقعی به نظر برسد که گویی آن‌ حادثه در حال اتفاق افتادن است. فرد نه تنها حادثه را دوباره در جلوی چشمانش می بیند، بلکه احساسات مربوط به حادثه مانند درد، ترس، تعریق، صداها و حتی بوهای مربوط به حادثه را نیز ممکن است تجربه کند. اتفاقات معمولی‌ می توانند باعث تجسم حادثه شوند. مثلا کسی‌ که از یک حادثه آتش سوزی جان سالم به در برده ولی‌ دچار PTSD گردیده، با احساس بوی گوگرد ممکن است دچار یادآوری و تجسم حادثه گردد.

دوباره زنده شدن خاطرات طاقت فرسا ممکن است بسیار ناراحت کننده باشند. بنابراین شخص آسیب دیده در این مرحله تلاش می کند که فکرش را از حادثه منحرف کند و سعی‌ نماید خودش را با تماشای تلویزیون، زیاد کار کردن یا کتاب خواندن سرگرم کند. همچنین فرد ممکن است از دیدن مکانها و افرادی که باعث یادآوری حادثه می گردند اجتناب کند، و حتی خود را به بی ‌تفاوتی کامل بزند. این کاهش ارتباط با دیگران باعث می شود که مردم هم ارتباط خود را با فرد آسیب دیده کاهش دهند.

همانند ضرب المثل «مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد»، شخصِ آسیب دیده از PTSD هم همواره در حالت آماده باش به سر می برد، گویی منتظر خطر است. فرد احساس آرامش ندارد، مضطرب است و به سختی به خواب می رود. هدف فرد محافظت از خود است و در چشم دیگران ناآرام و بیقرار به نظر می آید.

دردهای عضلانی، اسهال، سردرد، ضربان نامنظم قلب، احساس ترس یا حمله اضطرابی (پانیک) و افسردگی از سایر نشانه های بیماری می باشند. برای کاهش این علائم، افراد ممکن است به مصرف بیش از حد الکل، مواد مخدر و داروها به خصوص مسکن ها رو بیاو‌رند.

آیا همه افراد پس از یک حادثه ناگوار PTSD را تجربه می کنند؟ پاسخ کلی خیر است، اما تقریبا تمامی افراد حادثه دیده نشانه هایی از PTSD را در طی‌ ماه اول تجربه خواهد کرد. این یک عکس العمل حاد به استرس وارد آمده است و فرآیندی طبیعی محسوب می گردد. دو سوم افراد پس از چند هفته با اتفاقات کنار می‌آیند و نشانه‌های استرس در آنها کاهش یافته و از بین میروند متاسفانه حدود یک سوم افراد حادثه دیده نمی توانند با آنچه که اتفاق افتاده کنار بیایند. اگرچه این نشانه‌ها عکس العملی طبیعی و در جهت حفاظت از انسان است، وقتی‌ طولانی‌ گردند، در زندگی‌ عادی اختلال ایجاد کرده و تبدیل به اختلال جسمی – روانی PTSD می شوند. هرچه حادثه ناگوارتر و دلخراش تر باشد، احتمال بروز PTSD بیشتر می شود. حوادثی همچون مرگ ناگهانی و غیر منتظره دیگران، ناتوانی مکرر در رهایی از تهدید یا ناامنی، حوادثی که در آنها افراد زیادی جان می دهند، یا‌ کودکان قربانی می شوند و یا به نقص عضو می انجامند، همگی‌ می توانند به PTSD منجر گردند.

باید توجه داشت که مشکلات و استرس های روزمره زندگی‌ که می توانند برای افراد فشارهای جسمی و روحی‌ بوجود آورند، PTSD محسوب نمی شوند، حتی اگر باعث اضطراب، افسردگی و مشکلات جسمی‌ مانند خستگی، سردرد، زخم معده و واکنشهای پوستی‌ شوند.

در مقاله‌ بعدی این بحث را ادامه خواهیم داد.

دکتر حسام معتمدیان