💚ایران مطلب 💚 خانواده و زندگی💚زناشویی- آشپزی و تغذیه- کودکان و والدین- آرایش و زیبایی- روانشناسی- اسرار خانه داری- رازهای موفقیت- دنیای مد- دکوراسیون- هنر در خانه- روابط عاطفی

غیر ممکن است که در مورد یک بیماری یا روش درمان آن مقاله‌ای بخوانید که در آن به «سیستم دفاعی بدن» اشاره نشده باشد. سیستم دفاعی بدن از چند سد دفاعی تشکیل شده است که هر کدام در سطحی متفاوت به مقابله با خطراتی می‌پردازند. اما هرکدام از این سد‌ها چه نقشی در سیستم ایمنی دارند و یا اولین سد دفاعی بدن چیست؟ در ادامه این مطلب با معرفی و بررسی انواع سدهای دفاعی بدن، با استناد به جدیدترین اطلاعات پزشکی به سوالاتی از این قبیل پاسخ دهیم؛ با مجله پزشکی سلامتی سیب همراه باشید.

سدهای دفاعی بدن کدامند؟

اولین سد دفاعی بدن چیست؟

سد دفاعی پوست

سد دفاعی مخاطی

سد دفاعی در محافظت از چشم

سد دفاعی بینی

سدهای دفاعی ادرار، مدفوع و استفراغ

دومین سد دفاعی بدن چیست؟

بیگانه‌خوارها

التهاب

تب

سومین سد دفاعی بدن چیست؟

کلام آخر

---------------------------------------

وظیفه نخست سیستم ایمنی در محافظت از بدن، جلوگیری از ورود میکروب‌ها و سلول‌های بیگانه به بدن است. این وظیفه به کمک سدهای مختلف دفاعی بدن انجام می پذیرد. سیستم ایمنی بدن ما سه سطح متفاوت دارد؛ سطح فیزیکی، سطح مقاومت غیر اختصاصی، سطح مقاومت تخصصی.

پاسخ به سوال اولین سد دفاعی بدن چیست، تنها در یک مورد خلاصه نمی‌شود و این سیستم خود چندین سد دفاعی را شامل می‌شود که عبارتند است.

پوست اولین سد دفاعی بدن در برابر میکروب ها به حساب می‌آید. لایه خارجی پوست موسوم به اپیدرم (Epiderma) از سلول‌های به هم فشرده ای تشکیل شده است که حتی اجازه عبور به کوچکترین باکتری ها و ویروس ها را نمی دهد و همچنین به عنوان اولین سد دفاعی بدن در برابر میکروب ها شناخته می‌شوند.

این بافت متراکم مانند یک سد جلوی ورود کلیه عوامل بیماری زا و مواد مضر را به بدن می گیرد و تنها ملکول های بسیار کوچک مانند آب و گازهای ساده قادرند از آن عبور کنند. از این رو تا زمانی که این لایه آسیب نبیند، امکان ورود عوامل بیماری زا به بدن وجود ندارد. این موضوع اهمیت حفظ سلامت پوست و مراقبت از زخم ها و آسیب های پوستی را به ما یادآور می‌شود.

دستگاه گوارش ما به دلیل ورود غذا و مایعات و دستگاه تنفس به علت ورود هوا، در مواجهه با باکتری‌ها، ویروسها و قارچ ها قرار دارند. برای جلوگیری از این موضوع، سیستم دفاعی بدن ما تکامل یافته است. مخاط پوشاننده دستگاه گوارش و تنفس از بافتی متراکم تشکیل شده‌اند که اجازه عبور عوامل بیماری زا را به داخل خون نمی‌دهند.

این مخاط همچنین ماده خاصی به نام موکوس (Mucous) ترشح می‌کنند که خاصیت چسبندگی دارد، میکروب‌ها را به دام می اندازد و جلوی حرکت آزادانه آن‌ها را می‌گیرند. در داخل موکوس آنزیمی به نام Lysozyme وجود دارد که می تواند باعث تجزیه دیواره خارجی باکتری‌ها و متلاشی شدن آن‌ها شود. پس باکتری‌ها ابتدا به علت خاصیت چسبندگی موکوس به آن می‌چسبند و سپس به کمک Lysozyme دیواره خارجی آن‌ها متلاشی می‌شود و از بین می روند. در داخل بزاق دهان نیز Lysozyme وجود دارد. همچنین دستگاه تناسلی خانم‌ها دارای سد دفاعی مخاطی است و مخاط آن موکوس ترشح می‌نمایند.

آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که اولین سد دفاعی بدن در برابر میکروب ها و سایر عوامل بیماری زا برای محافظت از چشم‌ها چیست؟

اولین سد دفاعی چشم‌ها، پلک و مژه ها هستند که جلوی ورود گرد و خاک را می‌گیرند. ترشح مداوم اشک نیز سطح قرنیه چشم را به طور مداوم شستشو داده و ذرات و میکروب‌ها را از روی آن پاک می‌نماید. داخل اشک آنزیم Lysozyme وجود دارد که با روشی که قبلا ذکر شد، باعث از بین رفتن باکتری‌ها می‌گردد. اشک از گوشه چشم وارد بینی می شود و باقیمانده میکروب های موجود در اشک توسط سیستم دفاعی داخل بینی از بین می‌روند.

موهای داخل بینی به کمک موکوسی که از مخاط آن ترشح می‌شود، جلوی ورود گرد و غبار و میکروب‌ها را به داخل بینی می‌گیرند. راه های هوایی داخل بینی پیچ در پیچ هستند تا با ایجاد حالت چرخشی، به دام افتادن ذرات را تسهیل نمایند. در راههای هوایی داخل برونش ها موهای کوتاهی به نام مژک وجود دارند که پیاپی در حال حرکت به سمت بالا و خارج از راههای تنفسی هستند. میکروبها ابتدا به موکوس ترشح شده توسط مخاط می‌چسبند و سپس با حرکت مژکهای تنفسی به سمت خارج از دستگاه تنفس هدایت می شوند. موکوس ایجاد شده در دستگاه تنفس سپس وارد مری و معده می شود و میکروب های موجود در آن توسط اسید معده از بین می روند. اسید معده همچنین از سدهای مهم دفاعی در برابر میکروب های موجود در غذا می باشد.

جالب است بدانید که ادرار، مدفوع و استفراغ نیز از جمله سدهای دفاعی بدن به حساب می‌آیند و هنگام خرج از بدن، میکروارگانیسم‌ها و میکروب‌ها را همراه خود دفع می‌کنند.

همانطور که عنوان شد، دومین سطح دفاعی بدن مقاومت غیر اختصاصی است. در این مرحله عامل بیماری زا وارد بدن شده است و حالا سد دوم دفاعی بدن باید آن را سرکوب کند. اما علت نامگذاری غیر اختصاصی برای دومین سد دفاعی بدن چیست؟ این بدان معناست که در این سطح تمامی متهاجمین بدون استثنا و جداسازی نابود می‌شوند.

در سطح دوم دفاعی بدن، سلول‌های فاگوسیتیک که به بیگانه‌خوارها معروف هستند نقش اصلی را ایفا می‌کنند. این سلول‌ها تمامی میکروب‌هایی که به بافت بدن می‌رسند را خورده و نابود خواهند کرد.

التهاب یک پاسخ بافت موضعی است در صورت آسیب بافت‌ها و یا در پاسخ به سایر محرک‌ها رخ می دهد. التهاب گلبول‌های سفید بیشتری را به قسمتی که میکروب‌ها حمله کرده اند می‌کشانند. پاسخ التهابی سبب ایجاد تورم، قرمزی، گرما و درد می‌شود.

تب باعث مهار رشد باکتری‌ها شده و نرخ بازسازی بافت را در طول عفونت افزایش می‌دهد.

پاسخ سوم بدن به متهاجمین، ترشح پادتن برای از بین بردن نوع خاصی از آن‌ها است و به همین دلیل به سطح سوم، مقاومت اختصاصی گفته می‌شود. در این بخش پادتن‌ها که خود از مواد خاصی از میکروب‌ها هستند ترشح شده و بدن را وادار به یک واکنش ایمنی برای از بین بردن عوامل بیماری زا می‌کنند.

تقویت سیستم ایمنی بدن، مهم ترین استراتژی در پیشگیری از بیماریهاست و همه نیاز دارند که به این موضوع توجه نمایند. پوست، مژه‌ها و پلک و بینی از مهم‌ترین سدهای دفاعی بدن و پیشگامان مبارزه با عوامل بیماری زا هستند که به جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف کمک می‌کنند.

دکتر فرزاد فهیم تاش